Pravini Baboeram: Barnet Lyon moet vallen, Tetary moet opstaan

TetaryBabyHet is een warme zomeravond en ik zit in een buurthuis ergens buiten de Randstad. Ik mag zo meteen spreken voor een groep van betrokken Hindostanen. De warmte heeft hen er niet van weerhouden hun vrije avond te besteden aan maatschappelijke discussie. Ik mag een verhaal houden over verborgen helden uit de Hindostaanse gemeenschap en vertel over Tetary. Als ik hen vraag wie bekend is met Tetary blijft het stil. De leidster van de opstand op plantage Zorg en Hoop in 1884 is hen nog onbekend. Ik leg uit dat ze een belangrijke rol heeft gespeeld in onze geschiedenis en vertel dat ze in haar strijd voor menswaardigheid tijdens de opstand is vermoord met een kogel door haar hoofd. Ik hoor verwondering in de zaal over de moed van deze bijzondere vrouw, woede over wat haar is aangedaan, maar vooral dankbaarheid voor de opofferingen die ze heeft gebracht.

Ik vervolg mijn verhaal met George Henry Barnet Lyon. In de geschiedschrijving staat hij vermeld als de vader van de Hindostanen, degene die opkwam voor de belangen van onze voorouders. Om dankbaarheid hiervoor te tonen is er zelfs een standbeeld voor hem opgericht in Suriname. Tot de dag van vandaag is dit standbeeld te vinden in Paramaribo, op de hoek van de Grote Combéweg en het Onafhankelijkheidsplein. Als ik vervolgens vertel dat Barnet Lyon verantwoordelijk is voor de moord op Tetary gaat er een golf van schok door de zaal. Hoe kan het dat zo iemand geëerd wordt?

Dan volgt een vraag die ik iedere keer opnieuw krijg over Barnet Lyon. Als er een standbeeld is van hem, moet hij toch wel iets goeds hebben gedaan? Als hij echt kwade dingen heeft gedaan, dan was dat beeld toch allang weggehaald? Dit zijn logische vragen, maar de antwoorden zijn helaas minder voor de hand liggend. De kolonisatie van Suriname is weliswaar afgeschaft, maar de kolonisatie van onze geest is nooit gestopt.

Een onderdeel van kolonisatie was dat geschiedenis werd geschreven door de kolonisator. In die geschiedschrijving heeft er een omkering plaats gevonden, waarbij onze helden en heldinnen tot misdadigers werden verklaard en misdadigers tot helden. Tetary werd vermoord, omdat haar protest als een misdaad werd gezien. En degene die opdracht heeft gegeven voor die moord, Barnet Lyon, wordt gezien als de held. Dit is niet uniek voor Hindostanen. Overal in de wereld waar kolonisatie heeft plaats gevonden, vindt deze omkering plaats.

Columbus wordt in de westerse geschiedschrijving gezien als de ontdekker van Amerika. Maar voor de inheemsen die al in Amerika woonden was hij niets meer dan een rover. Een crimineel op zoek naar goud die met grof geweld hun land afpakte. Vandaag de dag zijn er bijna 600 standbeelden van Columbus in Amerika en wordt jaarlijks Columbus Day gevierd. In Zuid-Afrika zijn er standbeelden te vinden van Cecil Rhodes, ook wel bekend als de architect van Apartheid. Voor witte Zuid-Afrikanen was hij een held, maar voor zwarte Zuid-Afrikanen is verantwoordelijk voor hun onderdrukking. Ook in Nederland zijn dergelijke voorbeelden te vinden. In Hoorn wordt Jan Pieterszoon Coen geëerd met een standbeeld vanwege zijn bijdrage aan de VOC en het oprichten van de stad Batavia, het huidige Jakarta. Maar de oprichting van Batavia was alleen mogelijk door de bijna 15.000 inwoners op de Banda-eilanden te vermoorden. Voor Nederland een held, voor Indonesië een massamoordenaar.

Waarom weten wij dit niet? Omdat de geschiedschrijving tot zover altijd is gedaan door nazaten van de kolonisator en nooit door nazaten van de slachtoffers van het kolonialisme. Het doet me denken aan een Afrikaanse gezegde: totdat de leeuw zijn eigen verhaal schrijft, zal de jager altijd de held van het verhaal zijn. En de jager is in dit geval de kolonisator, die met geschiedenisboeken en standbeelden zichzelf tot held van de Nederlandse geschiedenis heeft verklaard. Pijnlijke feiten worden verzacht met mooie termen, zoals “ontdekker van Amerika” in plaats van “rover van Amerika” of “grondlegger van Batavia” in plaats van “volkerenmoord op de Banda-eilanden”.

Maar die termen worden steeds minder voor vanzelfsprekend aangenomen. Jongeren die zich verdiepen in de geschiedenis, kritische vragen stellen en de feiten bekijken vanuit het perspectief van hun voorouders nemen actie. In Amerika vragen Inheemsen met de campagne “Reconsider Columbus Day” om Columbus Day te vervangen door het herdenken van “Dag van de Inheemsen”. In Hoorn zijn er protesten en demonstraties geweest tegen het standbeeld van Pieterszoon Coen. In Zuid-Afrika hebben studenten de Rhodes Must Fall beweging opgezet en verwijdering van het standbeeld op de universiteit geëist.

Nu is er ook in de Hindostaanse gemeenschap beweging. Meera Nankoe heeft met een aantal enthousiaste vrijwilligers het initiatief genomen om een standbeeld voor Tetary te realiseren en het standbeeld van Barnet Lyon hierdoor te vervangen. De Culturele Unie Suriname heeft inmiddels aangegeven de coördinatie van dit project in Suriname op zich te zullen nemen. Door middel van een crowdfunding campagne willen ze met bijdragen vanuit de gemeenschap dit doel bereiken (meer informatie kan opgevraagd worden via tetaryproject@gmail.com). Ik vind het een prachtig initiatief en zal de eerste zijn die zal doneren. Want Barnet Lyon is niet mijn held, Janey Tetary wel. Het is om deze reden dat het beeld van Barnet Lyon in deze videoclip vernietigd wordt en plaats maakt voor haar standbeeld. Ik hoop dat dit beeld werkelijkheid wordt. Laten we er samen voor zorgen dat Barnet Lyon valt en Tetary eindelijk opstaat.