Eric kastelein

In Paramaribo is veel aandacht voor het herinneringserfgoed van de Hindostaanse immigratie. Verspreid over de stad zijn er tien monumenten die daar betrekking op hebben. Ik geef een korte schets.

Het oudste gedenkteken is tegenwoordig omstreden. Barnet Lyon was begin twintigste eeuw agent- generaal voor de Immigratie en moest vanuit zijn functie de belangen van de Brits-Indische contractarbeider behartigen. Als dank voor zijn werk kreeg hij toen op initiatief van de (oud) contractarbeiders in 1908  een borstbeeld. Maar met de kennis van nu is hij niet onomstreden. Zo liet het beschermen tegen de uitbuiting door plantage-eigenaren – hij bezat zelf ook een plantage –  vaak na. In 2017 verhuist dit beeld naar de tuin van het depot van het Surinaams Museum aan de Commewijnestraat.

Janey Tetary

Op de vrij gekomen locatie – hoek Grote Combéstraat, Henck Arronstraat, Onafhankelijkheidsplein – staat sinds 24 september van dat jaar het standbeeld van Janey Tetary. Een jonge, mondige contractarbeidster en moeder die in haar strijd tegen onderdrukking tijdens de opstand op plantage Zorg en Hoop door militairen op 24 september 1884 wordt doodgeschoten. De daders zijn nooit gearresteerd, laat staan veroordeeld.

Luchmon Sing

Met het zeilschip Ganges arriveert de 19-jarige Luchmon Sing, contractnummer R/628, op 24 april 1889 samen met zijn vrouw Bagesurri, R/608, in Suriname. Na hun verplichte vijf jaar arbeid op plantage Alliance vestigen ze zich in Paramaribo. Daar begint zijn carrière. Hij opent een winkel, importeert goederen uit India, investeert in vastgoed en wordt steenrijk. Na zijn dood in 1922 herdenkt een borstbeeld deze eerste Hindostaanse entrepreneur in Suriname. Het beeld staat sinds 2003 in het gebouw van Suriname Hindi Parishad aan de Hindilaan.

75 jaar, 100 jaar, 106 jaar, 120 jaar, 138 jaar immigratie

Deze jaren van Hindostaanse immigratie staan centraal bij de Niemboom (75), Algemene Gemeenschapscentrum, nu Lalla Rookh Centrum (100), gedenksteen bij Niemboom (106), Baba en Mai (120 ) en Jai Kisan (138). Krisnapersad Khedoe is de kunstenaar van Baba en Mai, het beeld dat op de plek staat waar vroeger het Immigratiedepot was, langs de Van Sommeldijcksekreek, aan de Waterkant. Ik sprak in 2017 zijn weduwe mevrouw Khedoe-Harman en zij vertelde me een opmerkelijk verhaal. Tijdens het transport van het kleimodel van het beeld van Baba viel het van de achterbank van zijn auto, raakte zwaar beschadigd en was niet meer bruikbaar. Maanden later leverde hij nieuwe modellen bij Suralco af om in aluminium te worden gegoten. Toen ze was uitgesproken nam de weduwe me mee en wees naar een hoek van het erf op de kruising van de Noordpolderdam en Leiding 8. In de schaduw van een wilde boom stond daar het oorspronkelijke beeld, op een sokkel van verroeste velgen. Nu staat Baba voor de ingang van het Krisnapersad Khedoe Museum, op het zelfde erf.

Mahatma Gandhi

Het eerste zeer bekende standbeeld van de grote ziel (Mahatma) staat sinds 2 oktober 1959 op de Knuffelsgracht,  op  de kopse kant van het busstation. Eerst nog in een fraaie vijver met fonteintjes, later op een groot plateau. Deze plek is vaak een vertrekpunt voor Hindostaanse manifestaties. In de Kartaramstraat heeft Gandhi een tweede beeld (2 oktober 1962), op het voorerf van het  gebouw waar vroeger Cultuur Centrum ‘Shanti Dal’ was gevestigd. Na het overlijden in  1977 van initiatiefnemer Bálkrishna Kártárám  verloor het centrum zijn functie en raakte in verval.