Weleens van de film Mohabbatein (2000) gehoord? Een goede vriend vond het een geweldige film. ‘Het thema is leiderschap. De manier waarop de twee stijlen van leiderschap zijn uiteengezet is goed, de dialogen zijn subliem.’ Dat zou heel goed kunnen, maar dat heb ik niet gezien en gehoord. Vanaf het moment dat de dochter van de hoofdpersonage een eind maakt aan haar leven door vanaf een balkon naar beneden te springen, omdat haar vader haar grote liefde had verboden, vond ik de film niks. Ze deed niet eens een poging om met haar vader te praten, ze kwam niet op voor zichzelf, maar onderdrukte haar eigen gevoelens. Ze was niet in staat om haar eigen hart te volgen. En: ze sprong met een glimlach naar beneden. Dat vond ik als verwesterde kijker vreemd.

Haar zelfmoord leek de enige oplossing voor haar dilemma. Maar er zijn ook andere oplossingen, die overigens in tal van andere Bollywoodfilms ook naar voren worden gebracht. Bij een ouders verboden liefdes is het stramien in de Bollywoodfilm: 1) Je legt je erbij neer, 2) je vecht ervoor, of 3) je pleegt zelfmoord. En vooral met dat laatste heb ik moeite. Het is voor mij een ultieme vorm van zwakte wanneer een vrouw (of man) zelfmoord pleegt omwille van een ander. Ik heb Mohabbatein na die eerste keer daarom nooit meer bekeken.

Een ander film waarbij er ook sprake was van zelfmoord is de film 3 Idiots (2009), waarin een jonge student een eind aan zijn leven maakt omdat hij van zijn vader per se ingenieur moest worden, terwijl hij zelf iets anders voor ogen had. Het verdriet, de angst, de stress, en de wanhoop leidden tot de beslissing om de hand aan zichzelf te leggen. Vreemd genoeg had ik in deze film geen moeite met de daad, terwijl ook hier zelfmoord een uitkomst was. Doch ik zag het niet als zwakte, terwijl er voor deze student ook andere oplossingen waren. Hij had kunnen praten met zijn ouders en proberen begrip bij hen te kweken. Hij had ervoor kunnen kiezen om tegen de wens van zijn ouders in een opleiding naar eigen keuze te doen. Maar het werd in de film duidelijk gemaakt dat de druk om te presteren in de Indiase samenleving erg hoog is, dat het persoonlijk succes ook het succes is van het grote gezin en dat het hart volgen er niet in zit. Het kan niet anders dan dat sommigen er uiteindelijk aan onderdoor gaan.

Bovendien, oplossingen als ‘gewoon doen wat je zelf wil’, ‘van huis weglopen’, ‘praten met je ouders’, zijn westerse oplossingen, dat werd me later duidelijk. In dit perspectief staat het belang van het individu voorop. In veel niet-westerse culturen staat het belang van de groep vaak nog boven het belang van het individu, hoewel de laatste jaren ook daar sprake is van een toegenomen individualisering.

Ik realiseer me nu dat ik naar de film Mohabbatein heb gekeken met een westerse bril op. De zelfverkozen dood van het meisje, was niet omwille een vriendje, maar was het gevolg van het besluit van haar vader, – net zoals de zelfverkozen dood van de student het gevolg was van het besluit van zijn vader. Ook het meisje gaf geen gehoor aan haar eigen wens. Het was de glimlach van het meisje dat mij op het verkeerde been zette, alsof de zelfdoding werd verheerlijkt. Terwijl uit de film 3 Idiots de zelfmoord van de student duidelijk werd gebracht als een wanhoopsdaad. Tijd om de film Mohabatein uit de kast te halen en er dit keer naar te kijken zonder mijn westerse bril op. En nu kijken of de film werkelijk over leiderschap gaat en luisteren naar de dialogen. Die vriend gaat het weten!