Amar K. Soekhlal/Sanderien Verstappen
Anand is een kleine stad in westelijk India. Het stadje is voornamelijk bekend van de melkfabriek Amul, en in de wintermaanden als een geliefde shopping bestemming voor overzeese Indiërs op bezoek in hun thuisregio. Minder bekend is dat Anand ook een aankomstpunt is voor duizenden vluchtelingen, die tijdens rellen in 2002 de omliggende dorpen ontvluchtten. In het nabijgelegen dorp Ode, bijvoorbeeld, werden 23 mensen levend verbrand toen een groep mannen hun huizen van buitenaf afsloot en in brand staken. In het overwegend Hindoeïstische dorp wisten de aanvallers precies welke huizen tot Moslims behoorden, en staken juist die huizen in brand. De rellen werden georganiseerd door militante Hindoe-nationalistische organisaties in de aanloop naar de deelstaatsverkiezingen in Gujarat in 2002. Als gevolg van dit geweld ontvluchtten vele Moslims de dorpen waar ze generaties lang als minderheid naast hun overwegend Hindoeïstische buren hadden gewoond. In heel Gujarat raakten in deze periode naar schatting 200.000 mensen ontheemd.
Anand was een van de plaatsen waar de Moslims uit 46 dorpen uit de omliggende dorpen. Sommigen keerden na een paar maanden terug naar hun dorp, maar velen vestigden zich uiteindelijk permanent in Anand. In de vijftien jaar na 2002 probeerden veel andere Moslims uit de omliggende dorpen ook naar Anand te verhuizen. In de buurten waar Moslims zich vestigden, leidde dit tot een exodus van vertrekkende Hindoes, die op hun beurt naar andere wijken verhuisden. Op de voormalige landbouwgronden in het oosten van de stad werd flink gebouwd, en ontstond een levendige huizenmarkt met snel stijgende prijzen.
Het boek New Lives in Anand laat zien hoe de bewoners van Anand na deze ingrijpende gebeurtenissen proberen opnieuw vorm te geven aan hun leven, over een periode van vijftien jaar. Sanderien Verstappen leefde een jaar in een van de snelgroeiende Moslimwijken van Anand (in de periode 2011-2012) en keerde er daarna tweemaal terug (in 2014 en 2017). Ze sprak daar met veel verschillende bewoners van het stadje, zowel Hindoes, Moslims, als Christenen, en ook met overzeese Gujaratis uit Engeland en Amerika, die hun regio van herkomst bezochten tijdens hun vakanties, en die soms zelf ook huizen gekocht hadden in Anand’s nieuwe buitenwijken. Om meer te weten te komen over hun visies voerde ze aanvullen interviews uit in Engeland (in 2012 en 2016) en Amerika (in 2015 en 2018), en bezocht ze waar mogelijk bijeenkomsten van overzeese Gujarati Moslims .
Het resulterende boek beschrijft de ontwikkelingen van religieuze polarisatie en ruimtelijke segregatie in Gujarat in de vijftien jaar tussen 2002 en 2017 in detail, maar laat ook zien hoe de ontwikkelingen soms op onverwachte manieren worden ervaren – niet altijd per se als een gevoel van verwijdering of sociale afzondering. De bewoners houden idealen over verbondenheid en samenleven op allerlei manieren in stand, bijvoorbeeld door verhalen en culturele praktijken die de culturele affiniteit tussen alle Gujaratis uitdrukken, ongeacht hun religieuze afkomst. Ze onderhouden oude relaties met (veelal Hindoe) vrienden en zakenpartners in de dorpen van herkomst, en ontwikkelen nieuwe praktijken van uitwisseling in de stad door bijvoorbeeld participatie in educatieve instellingen, waar Hindoes vaak in de meerderheid zijn. Tegelijkertijd proberen ze relaties aan te gaan met hun nieuwe buren. Dat zijn weliswaar bijna allemaal Moslims, maar toch ook zeer divers, want afkomstig uit verschillende dorpen, klassen, en standen, en met zeer uiteenlopende religieuze gewoontes.
Het boek laat zien hoe mensen hun leven oppakken na een periode van geweld, en hoe ze nieuwe vormen van verbondenheid zoeken en vinden.
“New Lives in Anand: Building a Muslim Hub in Western India” is online verschenen: https://uw.manifoldapp.org/projects/new-lives-in-anand.
Deze online open access publicatie is tot stand gekomen dankzij steun van de Andrew W. Mellon Foundation in de Verenigde Staten. De print uitgave is vanaf april beschikbaar.