Mijn zoektocht door oude foto’s gerelateerd aan de Brits-Indische immigratie levert regelmatig interessante afbeeldingen op, vergezeld van bijbehorende vragen. Vandaag gaat het over de karahiyá.
Ja, een wok als trom!
Zie de foto van Wereld Museum TM-2345-98. https://collectie.wereldmuseum.nl/?query=search=Deeplink%20identifier=[obj_78122]&showtype=record#/query/0999b33f-5e26-4898-b632-1a85cb236b77.
De tekst bij de foto luidt als volgt:
Enkelvellige trommel van ijzer – Rama-Nami
Afkomst: Suriname. Periode: vóór 1954. Afmetingen: ongeveer 9 x 28 cm
De trommel is gemaakt van een ijzeren pan met twee oren, waarover een vel is gespannen. Aan de onderkant van de trommel is papier bevestigd.
De karahiyá (bakpan/wok), wordt bespannen met een geitenvel en bespeeld met twee stokjes tijdens het tajiyá-feest. Om de spanning te verhogen, wordt dit instrument boven een open vuur gehouden (Encyclopedie van Suriname, 1977). Blijkbaar was dit instrument in gebruik tot in de jaren waarin tajiyá gevierd werd (dit exemplaar stamt van vóór 1954 en deze Moslim-evenement zou rond 1960 opgehouden zijn). Tajiyá is een vrij ‘mobiele’ activiteit, en de speler zal hiermee waarschijnlijk niet veel bewogen hebben, tenzij er twee dragers waren. Als je het om je nek draagt, zou dit waarschijnlijk voor demping zorgen en zou eens te heet kunnen zijn geweest.
Dit roept alleen maar meer vragen op, zoals waarom en hoe dit instrument is ontstaan?
Ik wilde meer weten over de oorsprong van het karahiyá-instrument en de reden waarom het werd gemaakt van een wok en geitenvel. Is het mogelijk dat de keuze van materialen voor het instrument te maken had met de beschikbaarheid en de omstandigheden in de tropen. De foto doet inderdaad de indruk wekken van een sterk geïmproviseerd instrument. Het is ook mogelijk dat de bedenker van het instrument op zoek was naar een ander geluid. Misschien waren er geen mogelijkheden om een bestaande trommel na te maken?
Het is moeilijk om precies te weten waarom en hoe het instrument is ontstaan, omdat er weinig informatie over beschikbaar is. Het is ook mogelijk dat het instrument afgeleid is van andere keteltrommels zoals de tásá, báyan (linker/grote deel van de tablá) of iets vergelijkbaars.
Wat betreft de vraag over het papier dat onder het instrument is geplakt, is het mogelijk dat het geen papier is, omdat dit materiaal niet goed bestand zou zijn tegen vuur. Het is echter moeilijk om hierover uitsluitsel te geven zonder het instrument zelf te zien. Wat betreft de vraag over “Rama-Nami”, is het mogelijk dat dit een verwijzing is naar “Ram Navami”, een hindoeïstisch festival dat de geboorte van de god Rámá viert. Het is echter ook mogelijk dat het iets anders betekent. Helaas heb ik geen verdere informatie over dit onderwerp.
Verder zoeken, wie kan hier meer over vertellen? Wat blijkt?
Bij de voorbereidingen voor een naderend tajiyá-feest bleken veel handelingen nodig te zijn, vergelijkbaar met de voorbereidingen voor carnaval met praalwagens. Er moesten genoeg trommels beschikbaar zijn om het feest met het nodige ‘lawaai’ te begeleiden. Materialen waren vaak moeilijk verkrijgbaar of duur, maar elk huishouden had wel een bakpan die ze voor enkele dagen konden missen. Deze pannen werden bespannen met een geitenvel en gereedgezet voor de grote dag, meestal opgeslagen in een opslagplaats.
Er bestond een soort competitie tussen plantages/wijken over wie de mooiste toren had en wie als eerste bij de rivier was. Een belangrijke factor hierbij was het maken van meer ‘lawaai’ dan de tegenpartij, wat leidde tot de inzet van extra drums. De rivaliteit ging verder dan alleen het lawaai maken: concurrenten beslopen ‘s nachts elkaars opslagplaatsen en sneden de vellen van de karahiyá’s door. Dit was een van de vele redenen waarom deze feesten vaak uit de hand liepen en uiteindelijk hun einde bespoedigden. Dit verhaal is afkomstig van een ooggetuige (mijn oom van 89 jaar) op Kwatta, waar tajiyá-feesten werden gehouden op het voetbalveld van de voorganger van de voetbalvereniging Jai Hind! Op Jai Hind’s voetbalveld werden dus ook tajiyá-feesten gehouden naast de veel omvangrijkere Rámlilá. Dus niks op zoek naar een ander geluid: er waren trommels nodig!