Naastenliefde! Liever een goede buur dan een verre vriend! Wij verkeren in de gelukkige omstandigheid, dat wij lieve buren hebben: Mirjam en Piet. Beiden geven op een zeer liefdevolle manier invulling aan het begrip naastenliefde.  Heel vaak staat één van beiden met een pannetje voor de deur of met gebak. Piet was jarenlang kok in zijn eigen restaurant Julien, tegenover hotel Des Indes in Den Haag. Hij kan meesterlijk koken. Het is ook mooi om te ontdekken, dat hoewel wij onze jeugd in twee aparte werelddelen hebben doorgebracht er ook vele overeenkomsten zijn, bijvoorbeeld onze agrarische achtergrond. De ouders van Piet hadden eerst in Weurt, een klein dorpje naast Nijmegen, een gemengd bedrijf: veeteelt en appel- en perenteler. Later zijn ze verhuisd naar de Flevopolder. Mirjam komt uit het Westland, waar haar ouders in de druiventeelt zaten. Ik ben zoon van een landbouwer. Mirjam en Piet hebben een katholieke opvoeding gekregen en ik een hindoeïstische.

Piet is ook de man van de bijzondere verhalen. Zo vertelde hij dat hij samen met Mirjam, elk jaar naar een Mariakerk in Kevelaer in Duitsland gaan. Het is een familietraditie die is ontstaan in de Tweede Wereldoorlog. De vader van Piet, Gerard, is tijdens de oorlog drie keer aan de dood ontsnapt. De eerste keer werd hij door de Duitsers tegen de muur gezet om zo tot overgave te dwingen van een familielid dat in het verzet zat. De tweede keer tijdens het bombardement door nota bene de geallieerden van Nijmegen in 1944, die toen bezet was door nazi-Duitsland. Het was de bedoeling om Kleve te bombarderen maar door een vergissing werd Nijmegen gebombardeerd. De derde keer werd hij beschoten door de Duitsers bij een dijk, die hij ternauwernood heeft overleefd. De vader van Piet ging naar Kevelaer uit dankbaarheid dat hij alles had overleefd en om te bidden tot Maria, Troosteres der Bedroefden. Daar ontleende hij veel aan, het gaf hem troost en kracht.

Dit heeft Gerard tot aan zijn dood volgehouden. Na zijn dood hebben de kinderen uit respect en liefde voor hun vader deze traditie voortgezet. Toen Mirjam en Piet aan ons vroegen om een keer mee te gaan, stemden wij gelijk in, ook met het oog op de naderende Diváli. Het zou een zeer leerrijke dag worden! Hoewel Mirjam en Piet geen belijdende katholieken zijn, hebben ze heel veel kennis over het katholicisme. Tijdens de autorit hebben wij genoten van de route die vergelijkbaar is met de Indian Summer route in Canada. De bomen en planten waren vanaf de Utrechtse Heuvelrug tot diep in Gelderland geel, oranje en rood. Zo mooi had ik Nederland in de herfst nog niet eerder gezien!

De mooiste katholieke kerk die ik heb bezocht is in Siena, maar de Mariabasiliek is ook heel mooi. Ik hou wel van de grandeur van de katholieke kerken en ook van de roomse levensstijl. Gebed en drank gaan altijd samen, want direct naast de kerk staat er altijd een café waar de beste zaken worden besproken. Bovendien kan je zonden ook altijd afkopen en weer met een schone lei beginnen. Dit is anders dan de hindoeïstische karmá-leer, waar geen compensatie mogelijk.

Hoewel wij van de mis, opgedragen door de pastoor, niet veel begrepen was het visueel erg mooi. De prachtige, kleurrijke kleren, de rituelen en het Mariabeeld. Ook het gezamenlijk uitspreken van het woord amen (“zeker, het is zo”) gaf een gevoel van saamhorigheid. Wat mij verder opviel, was de wierook en dat de pastoor en de bijbel werden bewierookt. Van Mirjam en Piet begreep ik, dat toen Jezus werd geboren hij bezoek kreeg van de drie Wijzen uit het Oosten. Zij gaven Hem goud, wierook en mirre: goud symboliseert het aardse koningschap, wierook de goddelijkheid en mirre verwijst naar Jezus’ uiteindelijke begrafenis. Na de mis werd de hostie ontvangen door de gelovigen. Je krijgt de communie als je gedoopt bent en je Eerste Heilige Communie hebt gedaan. Bij ons is de muran gedaan waardoor wij deze persád moesten wij overslaan.

Na de mis gingen wij een kaarsje branden, een typisch katholiek gebruik. Wij hebben regelmatig een kaarsje aangestoken in een kerk, maar nu kregen wij deskundig commentaar. Een kaars brand je om iemand te herdenken of voor iemand die ziek is of als steun bij een belangrijk moment, maar ook om iemand liefde, geluk en gezondheid te wensen. Het licht van een kaars of van een diyá heeft iets magisch, het kan symbool staan voor allerlei gedachten.

Diváli is de mooiste religieuze culturele dag voor mij, omdat de symboliek mij zeer aanspreekt. Het festival markeert de overwinning van het goede op het kwade. Het festival van licht, liefde en geluk brengt de langverwachte hoop en opwinding bij de mensen. Iedereen versiert zijn huis met lichtjes, diyá’s en bloemen. Het markeert het begin van vrolijke momenten om met familie en vrienden door te brengen.

Het begint met het schoonmaken van je woonomgeving. Puttend uit mijn jeugdherinnering weet ik, dat op Kwatta iedereen weken voor Diváli bezig was om de gehele woonomgeving schoon te maken. Het zijn meestal grote stukken grond en dat was een hele karwei. Bij mij thuis was mijn taak om de koeienstal helemaal schoon te vegen. Reinheid is een belangrijk onderdeel van Diváli. Volgens de traditie wordt met de grote Diváli schoonmaak  ook bedoeld, dat je ziel wellicht ook een sopje kan gebruiken. Even de balans opmaken. Je bezinnen, contemplatief naar je binnenste kijken.

Het licht van Diváli symboliseert ook de overwinning van kennis op domheid. In deze tijd van nep nieuws is Diváli zeer welkom. Tot voor kort kochten wij elk jaar nieuwe diya’s en ghiw en draaide ik lontjes van watten.  We zijn ermee gestopt en gebruiken de oude diya’s en waxinelichtjes. In het kader van duurzaamheid is dit geen slecht idee vonden wij thuis. Mijn náná was diyá maker en verkoper. Van speciale klei uit de Surinaamse bodem bakte hij de diya’s die hij zelf aan de man bracht. Ik hoop dat hij deze cahchan van zijn kleinzoon door de vingers zou zien.

Overigens zou het gebruik van led lampjes ook idee zijn? Ik heb heerlijk genoten van ons Diváli diner thuis: roti, kohrá, bhátá met álu  en karhi. Voor persád had mijn vrouw mahanbhok gemaakt en als toetje sewai.

Mijn zusters in Suriname hadden een grote karhaiyá vegetarische bráfu gemaakt. Op een culhá.

Zo zie je dat het licht in alle religiën een belangrijke rol speelt: van liefde, verbinding, harmonie, vreugde, plezier en brenger van geluk.

Ik hoop dat het licht van Diváli fonkelingen van vrede, tevredenheid, vreugde en geluk zal brengen die je dit jaar en ook in de komende jaren zal bijblijven en dat de lamp van plezier nu en voor altijd verlicht blijft in je leven. Subh Diváli.