Inleiding

Een samenleving, een gemeenschap, heeft voorbeeldfiguren nodig. Deze personen kunnen voor anderen een bron van inspiratie zijn, maar zij vervullen de gemeenschap ook met trots. Het kan ook, dat deze mensen een projectie zijn van je eigen geschiedenis.

Elk jaar op 5 juni, herdenken en vieren wij – de nazaten – de aankomst van de eerste Indiase immigranten (kalkatihan) in Suriname, nu 150 jaar geleden. Nitesh Bharosa is een nazaat van één van deze kalkattihá’s. Hij is de eerste hoogleraar in de wereld op het gebied van GovTech (het toepassen van nieuwe digitale technologieën met als doel om maatschappelijke vraagstukken op te lossen en publieke dienstverlening te verbeteren). Het is de samentrekking van de woorden government en technology)

Een app-bericht over zijn intreerede als professor aan de Technische Universiteit Delft ging viraal en het onderwerp, GovTech, vond ik interessant. Maar nog belangrijker was, dat het een ápan desh ke larká betreft. Een afspraak met de kersverse professor was gauw gemaakt en we ontmoetten elkaar op zijn werkkamer in Delft.

Lohá (ijzer)

Hoewel ik te vroeg op onze afspraak was, verwelkomde Nitesh mij hartelijk met de woorden: “Kaise, welkom”. Al uit het inleidend gesprek bleek dat ik tegenover een bevlogen man zat. Hij sprak vol enthousiasme over zijn vak.  Uit zijn verhaal bleek algauw dat hij uit een familie komt die grote belangstelling heeft voor de techniek. Nadat Nitesh geboren was, verhuisden zijn ouders naar Tourtonne 5, in Paramaribo-Noord, waar zijn vader Dew Rajinderpersad Bharosa samen met zijn moeder Nanda Tilakdharie grotendeels eigenhandig een eigenwoning hebben gebouwd, terwijl niemand ooit een timmerman of architect is geweest.

De vader is truckchauffeur en beschikte over twee trucks. Zijn moeder is huisvrouw. Door de economische omstandigheden in de jaren ‘80 en ‘90 van de vorige eeuw waren auto-onderdelen schaars en duur en moest dus flink geïmproviseerd worden als één van de trucks kapotging. De reparatie gebeurde meestal in de avonduren, want de volgende dag moest met de truck gereden worden om geld te verdienen. Nitesh hielp zijn vader met de reparatie, want naast truckchauffeur was zijn vader ook monteur. Zijn belangstelling voor de techniek vindt min of meer hier zijn oorsprong. Tijdens één van de reparatiewerkzaamheden sprak zijn vader de onheilspellende woorden uit: “Jab tu ná parhiye, tab ehi lohá se lariye”! (Als je niet gaat studeren, dan zal jij ook met deze ijzers vechten.) Deze “waarschuwing” deed mij aan mijn moeder denken, want zij zei altijd: “Ná parhiye tab kudár calaiye”! (Als je niet gaat studeren dan ga je met een schoffel werken). U begrijpt dat ik in tegenstelling tot Nitesh uit een landbouwersgezin kom. Tijdens het gesprek bleek ook dat Nitesh een fervente hengelaar was, niet in Nederland maar in Suriname. Elke zondagochtend ging hij met zijn hele familie naar Sarmakká (Saramacca) waar zijn ájá een visgat had om te hengelen. Vol enthousiasme vertelde hij hoe lekker machri (vis) in massálá smaakt.

De belangstelling voor techniek – computers, infrastructuur, schepen- bracht hem regelmatig naar de bibliotheek, waar hij alles las wat voor handen was. Vooral Bill Gates inspireerde hem. Ondanks de schaarse middelen kocht zijn vader voor Nitesh voor zijn 17^e verjaardag een computer en een lang gekoesterde wens ging in vervulling. Door middel van deze computer kon hij verder in de wereld van techniek duiken.

Emigratie

Na zijn lyceum emigreerde Nitesh in 2001 op zijn 18^e naar Nederland om technische informatica te studeren aan de Technische Universiteit in Delft. De keuze voor Technische Informatica was logisch vanwege zijn fascinatie voor computers. In 2001 was de wereld in rep en roer door de gebeurtenissen van 9/11. Ook de eisen voor een visum naar Nederland werd strenger beoordeeld. “Ik arriveerde op 26 oktober 2001 en de studie Technische Informatica was al begonnen en ik kon niet meer aansluiten. In mijn verdere zoektocht naar een andere opleiding stuitte ik op de studie Technische Bestuurskunde, waar ik direct kon aansluiten. Overigens kende ik deze opleiding niet in Suriname toen ik vertrok”.

In het begin moest Nitesh hard zijn best doen om zich aan te passen. Vooral de Nederlandse taal, die door zijn omgeving op de universiteit werd gesproken, was soms moeilijk verstaanbaar. Velen van ons zullen dit herkennen.

Technische Bestuurskunde

Uiteindelijk bleek de keuze voor Technische Bestuurskunde een schot in de roos. “Is het je karma Nitesh”? vroeg ik. “Nee hoor, daar geloof ik niet echt in. Hoewel ik ben opgegroeid in een familie van pandits en heb ik meegedaan aan alle jags, kathá, havans en andere rituelen kijk ik nu als wetenschapper toch anders naar die verhalen. Ondanks het feit, dat deze vertellingen mij hebben gevormd en mijn identiteit bepaald, kijk ik door mijn ontwikkeling anders naar het concept karmá”.

De opleiding Technische Bestuurskunde is een multidisciplinaire studie: het brengt technische kennis voor de digitale infrastructuur, wet – en regelgeving, economie, politiek en ethiek bij elkaar. De opkomst van artificial intelligence maakt de kennis van ethiek nog belangrijker. Tijdens zijn studie zette Nitesh zich in voor de positie van studenten en de kwaliteit van onderwijs. Zo was hij onder meer gekozen als eerste Surinaamse student lid van de Facultaire Studentenraad. Door zijn maatschappelijke betrokkenheid en studiepresentaties won Nitesh in 2005 de prestigieuze ECHO Beta-Techniek Award. Hierbij mocht hij twee maanden studeren in Los Angeles in de Verenigde Staten. Na het afronden van deze studie in 2006, bijna cum laude afgestudeerd, kon hij kiezen uit diverse mogelijkheden. “Ik had cum laude kunnen afstuderen, maar ik heb niet echt moeite voor gedaan omdat ik zo snel als mogelijk wilde afstuderen en gaan werken om mijn ouders financieel te ondersteunen”.

Promotie aur pyár (liefde)

Hoewel de banen voor het oprapen waren, vroeg zijn hoogleraar of hij niet wilde promoveren. Dat was een groot dilemma, promoveren verdiende minder dan het werken voor grote multinationals. “ Maar ik kreeg de kans om de komende jaren diep na te denken over een materie die mij mateloos boeit. Van de complexiteit ervan geniet ik. Denk maar aan de problemen met communicatie bij grote rampen. De verschillende direct betrokken organisaties (brandweer, politie) gebruiken verschillende communicatie systemen en dit bemoeilijkt een effectieve communicatie. Voor zijn onderzoek naar oplossingen won Nitesh in 2009 een Best Paper Award die in Zweden werd uitgereikt. In 2011 promoveerde Nitesh en de titel van zijn proefschrift is: Netcentric Information Orchestration. Assuring information and system quality safety networks.

Hoewel dit een fantastisch mijlpaal in zijn leven was, lukte het Nitesh financieel niet de vliegtickets voor zijn ouders te betalen om hun zoon te zien promoveren. Gelukkig was hij niet alleen, er waren veel familie en vrienden aanwezig. En hij had intussen via zijn phuwá de liefde zijn van leven ontmoet: Shailiena Sardjoesingh. Inmiddels zijn beiden getrouwd en hebben samen een dochter Nishitha.

Van hulpmonteur naar professor

In Suriname hielp Nitesh zijn vader met het repareren van de kapotte trucks. Onder de motorkap sleutelden vader en diens tienerzoon aan de motor. Zijn handen zaten tijdens de werkzaamheden onder de smeerolie die hij later afwas met benzine of petroleum. Je vergeet die geur nooit. Nu, bijna 20 jaar later, is hij gedreven door zijn passie en met grote volharding professor aan een Technische Universiteit.

In het jaar 2021 werd Nitesh benoemd als professor GovTech en Innovatie aan de TU Delft en in 2023 hield hij zijn  intreerede. Dit keer is het Nitesh financieel wel gelukt om zijn ouders uit Suriname te overvliegen. Zijn intreerede draagt de titel van een Amerikaanse film: The good, the bad and the ugly. GovTech biedt kansen voor een betere samenleving, maar kent ook risico’s. Er zijn voorbeelden van slechte GovTech (bad, zoals het burgerbeoordelingssysteem in China) en lelijke GovTech (ugly: zoals de toeslagenaffaire in Nederland) .

Wat ik zelf erg schokkend vond, is wat Nitesh mij vertelde hoe tegenwoordige visa wordt afgegeven voor Nederland. Vroeger ging je voor een visum naar de Nederlandse ambassade in Paramaribo als je naar Nederland wilde. Je leverde de benodigde papieren in en een medewerker beoordeelde het. Tegenwoordig moet je als Surinamer een visum aanvragen via VFS Global, een bedrijf uit Dubai. Als garantsteller voor je familie uit Suriname, moet je diverse persoonlijke gegevens (zoals je arbeidscontract en salarisstroken) van jezelf en je partner met dit bedrijf delen. Ze gebruiken algoritmen om je visumaanvraag geautomatiseerd te behandelen en risico’s in te schatten. Algoritmen zijn vaak bevooroordeeld (bias). Je hebt geen inzage in wat ze verder met je gegevens doen, en je kunt hen niet bellen bij vragen. Terugkijkend naar de toeslagenaffaire, zien we opnieuw een lelijke vorm van GovTech en daarom is noodzakelijk om dit proces kritisch te volgen.

Palwár

In mijn gesprek met Nitesh ontdekte ik dat hij erg enthousiast werd als hij over zijn familie begon en over zijn periode in Suriname. Over zijn ouders, zijn phuwá en phupphá en natuurlijk ook over zijn partner en dochter. Door zijn ouders zijn er grote offers gebracht om zijn droom te verwezenlijken. Vanuit Suriname moest zijn studie in euro’s betaald worden. Zijn vader heeft zelfs een van zijn twee trucks moeten verkopen om zijn collegegeld te kunnen betalen. “Ik was mij terdege bewust van de offers van mijn ouders en daarom was ik heel serieus met mijn studie bezig. Zonder enige vertraging heb ik mijn studie dan ook afgerond”. Tijdens de voorbereiding op het interview trof ik een tekst aan in zijn proefschrift die precies aangeeft hoe gehecht hij is aan zijn vader: For Dew, my inspiration, my hero, my father…

In Nederland is hij opgevangen door zijn phuwá en phupphá. Nitesh is hen daarvoor zeer erkentelijk. Het verhaal van Nitesh is ook het verhaal van een Surinaams Hindoestaanse familie uit de middenklasse. Hoe bijna de hele familie heeft bijgedragen om de droom van een talentvolle telg te helpen realiseren. Maar ook dat de betrokkene zich verantwoordelijk voelt om de familie te behoeden voor teleurstelling.

Nitesh is zelf ook erg trots op wat hij heeft bereikt en is ook dankbaar aan de mensen die hem het vertrouwen hebben gegeven om deze stap te kunnen zetten. Het Sarnámihuis wenst Prof. dr. ir. Nitesh Bharosa heel veel succes toe in zijn verdere leven en carrière.

De oratie van Prof. Bharosa is hier te downloaden.