“Je wordt een rond getal” zei een goede vriend tegen mij. Ik knikte “ja”, maar hij vroeg eigenlijk wanneer het grote feest is? In een groot feest heb ik niet zo veel in. Een keer gedaan. Lange en vermoeiende voorbereiding. De gasten had ik op het hart gedrukt, kom vroeg zodat wij lang met elkaar kunnen vertoeven, oude herinneringen ophalen en samen een dansje doen. Lang niet iedereen hield zich aan deze afspraak. Sommigen kwamen om 22.30 van een ander feestje gekomen en vertrokken om 23.30 weer naar een ander feestje. Nu dacht ik “chórde”, ik ga lekker weg. Uiteindelijk kozen wij om naar Zuid-Afrika te gaan. Een rondreis die in Kaapstad begon en via Durban eindige in Johannesburg . Zuid-Afrika, het land van mijn idool Nelson Mandela, maar ook het land waar Gandhi de leider werd geboren. Of nog mooier, zoals Nelson Mandela tijdens een bijeenkomst heeft gezegd: India gaf ons Mohandas K. Gandhi, maar Zuid-Afrika gaf India een Mahatma terug”. Ik ben in de gelukkige omstandigheid dat ik Madiba twee keer heb mogen aanschouwen. Een keer in Amsterdam in het Concertgebouw en de andere keer in Leiden toen hij een eredoctoraat kreeg van de Universiteit van Leiden. Ik stond op drie meter van hem toen hij over de Rapenburg naar het Academiegebouw gebouw liep. Een eervol gebaar van mijn Alma mater. Maar het begon voor mij allemaal rond 1980. Toen nogmaals bleek dat ik geen talent heb voor voetballen. Ik zat zes weken met een gebroken been in het gips. Van mijn vrienden kreeg ik de biografie van Gandhi cadeau. Het gedeelte hoe hij in Pieter Maritzburg uit de trein werd gegooid, maakte diepe indruk op mij. Het moet ook omstreeks die tijd zijn geweest dat ik voor het eerst de naam van Nelson Mandela moet hebben gehoord en wat nou precies Apartheid was. Ik had niet veel nodig om het systeem te verfoeien. Echter, veel actieve bemoeienis met de strijd tegen de Apartheid heb ik niet gehad, behalve dat wij jaren geen Shell hadden getankt en daarvoor zeven kilometer moesten omrijden naar een Esso en geld hebben gedoneerd aan Radio Freedom. Uiteraard kocht ik ook de single “ free Nelson Mandela”.
Bij beide ontmoetingen was ik erg getroffen door de enorme persoonlijkheid van Mandela. Vanaf het vliegveld van Kaapstad reden wij naar ons hotel toen de chauffeur met zijn rechterhand wees en zei:” Sir, look there is Robbeneiland”. De mystiek is een beetje weg, maar het was toch schokkend. Daar, op een eiland heeft hij, Nelson Mandela, bijna 19 jaren gevangen gezeten! Je ziet niet veel meer dan een strook land in de verte. Daar is geschiedenis geschreven. Kaapstad is werkelijk een prachtige stad. Op het eerste gezicht merk je niets van die verschrikkelijke geschiedenis. Prachtige (snel) wegen met namen van de helden uit de anti-apartheidsperiode. Shoppingmalls die volledig op Amerikaanse leest zijn gebouwd. Op de terrassen zitten mensen te genieten van het mooie weer. Maar dat is schijn. Ik sprak met veel mensen en de communis opinio is dat er nog veel onderhuids racisme is. Een groot probleem zijn de landhervormingen. Een van de mensen die ik sprake, zei dat landhervormingen een noodzaak is, een vorm van rechtvaardigheid. Maar een ding is zeker, we willen zeker niet de weg opgaan van Zimbabwe. De gronden zijn driehonderd jaar geleden door de blanken van onze voorouders afgepakt en we willen ons deel terug. Ik opperde heel voorzichtig dat er wellicht na driehonderd jaar sprake zou kunnen zijn van rechtsverwerking. Die man keek mij aan en zei heel vriendelijk: “ They took our land by guns”. Anderen erkennen de verdiensten van de Blanken. Apartheid was een systeem waarbij de mensen, en dan met name de Zwarten werden ontmenselijkt. Dat gevoel moet toch vreselijk zijn geweest? Dat je alleen maar op basis van je huidskleur als minderwaardig werd gezien. Ik vroeg aan mijn reisgids Musa Dube, een Zulu, hoe hij de periode heeft ervaren. Hij zei tegen mij: My friend, don’t mention it”. Dat hij via een achter luikje zijn eten moest kopen, terwijl het restaurant vol zat met blanken. Dat je in een park een bordje zag staan met de tekst “ Alleen voor blanken”. Dat gevoel van vernedering snijdt je ziel in stukjes. Aan de andere kant erkennen velen de verdiensten van de Blanken. Hierbij verwijst men naar de infrastructuur, landbouw, gezondheidszorg, financiën. Wat Zuma gedaan heeft met de financiën is werkelijke onthutsend en men ervaart het als een schrijnende schande. Zuma heeft de staatskas gebruikt als zijn privé rekening. Maar ook de welig tierende corruptie is een grote bron van zorg. Mijn Afrikaanse gesprekspartner heeft onderwijs genoten in de periode van de Apartheid. Zijn blanke leeftijdsgenoten kregen beter onderwijs dan hij. Volgens hem krijgen zijn kleinkinderen nu slechter onderwijs dan hij en dat komt omdat binnen een periode van twintig jaar het onderwijssysteem vier keer is veranderd. Zelfs de leraren weten niet waar ze aan toe zijn. Er is ook een groot verschil in denken tussen de oude en de nieuwe generatie, de “Free Borns” ( de mensen die geboren zijn in de periode na de Apartheid). Volgens de ouderen hebben de jongeren geen idee ‘What we have been throughout Apartheid’. Ze eisen van alles. En het moet direct. Ook de mensen uit de sloppenwijken willen gratis huizen en het liefst morgen al. “ Who is gonna pay that” zei mijn vriend met zijn handen omhoog. Ik was ook zeer geïnteresseerd in de verhouding tussen de Indiërs en de Afrikanen. Die is ook niet optimaal. Wij stapten in een taxi en de chauffeur zei: “ You guys are from India”? Ik zei: “ No, we are from Holland”. Hij tolde met zijn ogen en zei: “Indians are every where, even in my country Tanzania. A lot of Indians. My boss is a muslim, his name is Salim. He prays five times a day”. Ik zei:”He is a very religious man”. “ No” zei hij lachend, “he have to pray five times a day, becausse he charged people to much money. He is a crook and his wife Suraya talks to much and smoke the whole day. O my God”. We kwamen niet bij van het lachen, maar ik zag ook dat hij schrok van zijn openhartigheid. Ondertussen dacht na of ik hem wel of geen tip moest geven voor de rit. Op de heenweg had ik 50 rand betaald en hij vroeg nu aan mij 80 rand. Ik gaf hem 100 rand en zei tegen hem: “ Say my hello to mr. Salim”.
Het bezoek aan Robbeneiland was een grote teleurstelling. Het is een industrie geworden, omdat de naam Mandela, nog steeds magisch is. Gelukkig heeft Pieter Maritzburg, in het plaatsje Howick, een museum met de naam Long walk to freedom. Op 5 augustus 1962 werd Mandela hier opgepakt en volgens hem begon hier zijn long walk to freedom. Zijn arrestatie in Howick was het begin van een reeks van processen, die later bekend zouden worden als de Rivonia-processen en opsluiting van 27 jaren. Ik heb een kijktip voor u: Bram Fischer, de advocaat van onder andere Mandela tijdens de Rivonia-processen. De cijfers 46664 in de titel is niet mijn leeftijd, maar het gevangenisnummer van Nelson Mandela. Ik heb een geweldige verjaardag gehad.