Soft power Bollywood, sterker dan we denken

India heeft haar filmindustrie bewust ingezet als middel om eenheidsvorming te bevorderen, na de onafhankelijkheid toen het land in haar verscheurde en verarmde toestand vanuit het niets ineens een natie moest vormen. Niet voor niets wordt Bollywood door verschillende mediawetenschappers en Bollywoodkenners aangeduid als India’s “soft power”. Een concept gelanceerd door Joseph Nye (1990), een amerikaanse policoloog. Hij gaat ervan uit dat elk land zijn eigen “soft power” heeft. Soft power is door Nye gedefenieerd als “the ability to shape the preferences of others through appeal and attraction”. De Indiase overheid was toen (en is nog steeds) de belangrijkste investeerder voor de filmproductie. Films waarin de onafhankelijkheidstrijd en de verzetsstrijders centraal stonden, zoals Shaheed (1965), Kranti (1981), en The legend of Bhagat Singh (2002) zijn voorbeelden waarin het nationalisme van afdruipt. Opvallend in deze films is dat zowel hindoes als moslims de strijd tegen het Engelse kolonialisme samen voeren. Zelfs in films waarin de strijd met Pakistan op de achtergrond meespeelt zoals Veer Zara (2004) en Gadar: Ek prem katha (2001) hebben naast de Pakistaanse moslims, van wie vaak een karikatuur wordt gemaakt, ook nationalistische Indiase moslims een rol die loyaal zijn aan India. Die loyale Indiase moslim zien we ook terug in de films waarin het terrorisme centraal staan zoals Dhokha (2007) en New York (2009).

Lees verder

Column Jaswina – Aflevering 10: De invloed van het populisme op Bollywood

In de meeste landen houden politici zich niet bezig met de mainstream filmindustrie, maar in India lijkt dat niet het geval te zijn. Films maken van acteurs niet slechts helden op het witte doek , maar ook “geschikt” voor de politiek. Een goed voorbeeld hiervan is Amitabh Bachchan die politieke carrière wist op te bouwen. In de VS probeert president Trump invloed uit te oefenen op Hollywood, maar hij krijgt niet veel bijval. In India echter heeft het groeiende hindoe nationalisme merkbaar meer effect.

Lees verder

Column Jaswina – Aflevering 9: Hindoe en moslim relaties in Bollywoodfilms, geen vreemde zaak

Moslims zijn een graag besproken onderwerp in het nieuws, in praatprogramma’s, in de bar en zelfs op straat. Maar het is vaak een zeer met vooroordelen doorspekte discussie. Het gaat dan vooral over het “gevaar” dat moslims vormen , waarbij de man wordt geportretteerd als een terrorist en de vrouw als de onderdrukte. In de mainstream westerse film is het ook niet beter gesteld. Hollywood portretteert de moslim graag als een terrorist die de boel opblaast. De Nederlandse film voegt daar nog een type aan toe, namelijk de stereotype “domme (moslim) Marokkaan” van de straat, symbool voor de jongerenstraatcultuur. Met als centrale boodschap: de niet-moslims zijn beschaafd en de Moslims missen die beschaving.

Lees verder

Column Jaswina – Aflevering 8: Blank in Bollywood

Afgelopen september was bollywoodster Shah Rukh Khan (SRK) in Nederland voor de opname van zijn nieuwe film ‘The Ring’, welke naar verwachting rond kerst 2017 zal uitkomen. Op social media circuleerden onder de hindostaanse SRK fans allerlei – hysterische – berichten over waar hij zou zijn en foto’s van waar hij werd gespot. Op deze manier hielden de fans elkaar op de hoogte om daarmee de kans te vergroten om de filmster tegen het lijf te lopen. En terwijl de fans naar hem op zoek gingen leek het even alsof hun innige wens zou uitkomen toen er plotseling een bericht verscheen op social media waarin een oproep werd gedaan voor figuranten voor zijn film. Echter… het ging om blanke figuranten! Zo ontzettend jammer voor al die Hindostaanse SRK-fans die al dagenlang op zoek naar hem waren.

Lees verder

Column Jaswina – Aflevering 7: Ze zingen en ze dansen, en dat is niet raar

Tijdens een internationale conferentie in Oxford vertelde ik tijdens het ontbijt aan een Ierse collega over mijn liefde voor Bollywood films. In de avond tijdens het diner trok hij een fluit uit zijn zak en speelde het liedje Tujhe Dekha to ye jaana Sanam uit de film Dilwale Dulhania Lejayenge (1995) waarmee hij de hele zaal stil kreeg. Een op zich zelf staand incident? Natuurlijk was dit zeer verrassend en indrukwekkend, maar niet anders dan mijn Turkse buurvrouw die bij mij op de thee kwam en een Bollywood liedje uit de film Kabhi Kabhi (1976) begon te zingen of een paar Marokkaanse studenten die een liedje uit de film Kuch Kuch Hota Hai (1998) ten gehore brachten en zelfs enkele bijbehorende dansbewegingen demonstreerden.

Lees verder

Column Jaswina – Aflevering 6: De Bollywooder

Nog niet zo lang geleden hoorde ik op de Hindustaanse radiozender Ujala een vraag langskomen, namelijk wat Bollywood en Bollywoodfilms voor de luisteraars betekent. Luisteraars konden inbellen en hierop een antwoord geven. Een antwoord die mij bijbleef, omdat het in verschillende bewoordingen door meerdere bellers werd uitgesproken, was dat de Bollywoodfilms toch iets van ons (Hindostanen) is. Iets van onze eigen cultuur. Soortgelijke opmerking kreeg ik ook te horen van een familielid dat op reis was geweest naar Marokko. Op de markten in de grote steden zag zij hoe de bollywoodfilms werden verkocht. Ze vond het bijzonder om een stukje van de eigen cultuur in Afrika tegen te komen. Een gevoel van nostalgie overviel haar. Nostalgie naar haar jeugd.

Lees verder

Column Jaswina – Aflevering 5: Een westerse kijk op een zelfverkozen dood

Weleens van de film Mohabbatein (2000) gehoord? Een goede vriend vond het een geweldige film. ‘Het thema is leiderschap. De manier waarop de twee stijlen van leiderschap zijn uiteengezet is goed, de dialogen zijn subliem.’ Dat zou heel goed kunnen, maar dat heb ik niet gezien en gehoord. Vanaf het moment dat de dochter van de hoofdpersonage een eind maakt aan haar leven door vanaf een balkon naar beneden te springen, omdat haar vader haar grote liefde had verboden, vond ik de film niks. Ze deed niet eens een poging om met haar vader te praten, ze kwam niet op voor zichzelf, maar onderdrukte haar eigen gevoelens. Ze was niet in staat om haar eigen hart te volgen. En: ze sprong met een glimlach naar beneden. Dat vond ik als verwesterde kijker vreemd.

Lees verder

Column Jaswina – Aflevering 4: De verdwenen clown

Het is opvallend dat het aantal kinderfilms in Bollywood zeer gering is. Toch komen kinderen regelmatig in Bollywoodfilms voor. Meest bekend is dat de hoofdpersonage vanaf zijn kindertijd wordt geïntroduceerd, in bijvoorbeeld flashbacks of een chronologische sequentie en tot zijn volwassenheid wordt gevolgd. Daarbij is het opvallend dat de kinderen niet in hun kinderlijkheid worden neergezet maar als kleine volwassenen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de bekende film Hum (1991) waarin de hoofdpersonage als kind heel hard moest werken en honger leed, wat de kijker ziet door middel van flashbacks. Deze flitsen moeten duidelijk maken waarom de hoofdpersonage als volwassen man bepaalde keuzes maakt.

Lees verder

Column Jaswina – Aflevering 3: Beeld, verbeelding en het zelfbeeld

Nog niet zo lang geleden werden Indiërs in het westen niet bepaald positief in Bollywoodfilms verbeeld. Ze waren de Indiase taal en cultuur vergeten, sterker nog, ze keken neer op alles wat Indiaas was. Een bekende film waarin dit beeld tot uitdrukking wordt gebracht is Purab aur Pacchim (1970), waarin de hoofdpersonage Bharat naar Engeland gaat en een tijd bij een vriend van zijn overleden vader logeert. De vriend is getrouwd met een verwesterde Indiase vrouw en heeft verwesterde kinderen. Dochter Preeti heeft blond haar, drinkt, rookt, feest (overigens net als alle andere Indiase jongeren in de film).

Lees verder

Column Jaswina – Aflevering 2: De onteerde vrouw

Op tien maart 2015 zond NPO 2 de spraakmakende in India verboden documentaire India’s Daughter uit. De documentaire ging over de brute groepsverkrachting van Jyoty Singh, een 23 jarige studente in Delhi, in een rijdende bus waar ze op een avond na een bioscoopbezoek met een vriend in was gestapt. De documentaire zette mij weer aan het denken over dit onderwerp. Want deze zaak en de documentaire heeft over de positie van de vrouw veel stof doen opwaaien, niet alleen in India, maar ook binnen de Hindostaanse gemeenschap in Nederland. Vrouwen roepen om gelijkwaardig- en rechtvaardigheid. Petities doen de ronde, voorlichtingfilmpjes doen via social media ronde, en worden flink bekeken en geliked.

Lees verder

Column Jaswina – Aflevering 1: Het filmparadijs

Bollywoodfilms. Als kind fascineerden die mij enorm. Ook al begreep ik er vaak niets van. Maar de zang en de dans, de kleurrijke kleding, de spannende geluiden op de momenten waarbij ik geacht werd stil te zijn – juist dan wilde ik weten wat er gebeurde en wat er werd gezegd – namen mij mee naar een andere wereld. Een wereld die ik deels herkende, maar deels ook vreemd was. De herkenning zat in de uiterlijke kenmerken van de personages en de traditionele kledij. Het vreemde zat in de gebruiken en tradities die in de films te zien waren en in de taal. Vaak werd van mij verwacht dat ik de inhoud zelf zou kunnen plaatsen. Na drie keer – zonder dat het mij ooit begon te vervelen – dezelfde film gezien te hebben, lukte dat aardig. En zonder dat ik het door had leerde ik de taal die er gesproken werd in de films te begrijpen.

Lees verder