Sinds de kiezers hebben gesproken op 15 maart 2017, zijn we nu (30 mei 2017) al 10 weken verder. De onderhandelingen voor een regeringscoalitie zitten muurvast. De onderhandelingen van het zgn. motorblok (VVD, CDA en D66) met GroenLinks zijn gestrand. Naar het oordeel van VVD en CDA definitief gestrand. Breekpunt is het immigratiebeleid geweest. VVD en CDA waren niet bereid de minimumeisen van GroenLinks op dit terrein te accepteren. Er waren echter nog minimaal twee onderwerpen waarop de onderhandelingen met GroenLinks nog hadden kunnen stuklopen: klimaatbeleid en inkomenspolitiek. D66 werd onderdruk gezet om ChristenUnie tot de onderhandelingen toe te laten. ChristenUnie bleek niet bereid om tegemoet te komen aan de eisen van D66 en D66 was niet bereid om de onderhandelingen open in te gaan. Veel mogelijkheden zijn er niet meer over. SP wil naar kabinet zonder de VVD. CDA, maar ook andere partijen, voelen hier niets voor. Druk wordt uitgeoefend op de PvdA, maar deze partij wil na de verkiezingsnederlaag niet in de regering.
Vaak wordt gezegd dat de kiezer altijd gelijk heeft. Ik heb meermalen betoogd dat dit gewoon onzin is. De kiezer heeft het laatste oordeel en op dit oordeel kan veel worden afgedongen. Veel kiezers gaven te kennen dat zij voor de verkiezingen duidelijkheid wilden hebben over de voorkeur van partijen ten aanzien van coalitiepartners. Welnu, bijna alle partijen hebben dat gedaan. De meeste partijen hebben de PVV uitgesloten, de PVV heeft alle linkse partijen uitgesloten en de SP heeft de VVD uitgesloten. Als een partij op deze uitsluiting terugkomt, dan is er sprake van kiezersbedrog. Leg dat dan aan je kiezers uit!
Steeds meer wordt nu gekeken naar de PvdA. Een bestuurderspartij die nooit is weggelopen voor het nemen van regeringsverantwoordelijkheid. Na de verkiezingen van 2012 was zij bereid om met haar grootste rivaal, de VVD, een regeringscoalitie te vormen. Nederland verkeerde in een zware economische crisis: de woningmarkt was ingezakt, de werkloosheid was zeer hoog, pensioenuitkeringen werden gekort enz. VVD en PvdA vonden dat in het landsbelang de verschillen opzij moesten worden gezet. Het kabinet van VVD en PvdA heeft enkele zware en vergaande maatregelen genomen. Het resultaat was wel dat toen in maart 2017 de verkiezingen werden gehouden de crisis voorbij was. Waar bij de kabinetsformatie van 2012 over bezuinigingsmaatregelen moest worden gesproken, gaan de onderhandelingen nu over hoe je het begrotingsoverschot moet verdelen. Wat vonden de kiezers van dit succes ? De VVD werd zwaar afgestraft en ging van 41 naar 33 zetels. Het verlies voor de PvdA was ronduit dramatisch: van 38 naar 9 zetels? Zo’n groot zetelverlies was nog nimmer in de parlementaire geschiedenis van Nederland vertoond. Daarnaast hebben kiezers gezorgd voor een gefragmenteerd politiek landschap. Sommige partijen, zoals GroenLinks, zijn terecht ervoor bevreesd dat zij bij de volgende verkiezingen het lot van de PvdA zal delen als zij op essentiële punten toegeeft in de onderhandelingen.
Ik hoor vaak om mij heen dat de burgers/kiezers nu snel een regering willen hebben. Als dit zo is, dan spreken de kiezers met een dubbele tong. Hun politieke keuzes hebben geleid tot een gefragmenteerd politiek landschap en geen enkele partij wil het lot ondergaan dat de PvdA is overkomen. Daarnaast wil partijen zich niet schuldig maken aan kiezersbedrog en dat doe je als je “teveel” concessies doet. En wat de PvdA betreft: deze partij heeft volkomen gelijk om de regeringsbeker aan zich voorbij te laten gaan. Het grootste deel van de mensen die in maart 2017 op de PvdA hebben gestemd, zal dit zeer goed begrijpen.
Wat nu? Misschien moeten kiezers een nieuwe gelegenheid krijgen voor een verstandiger keus. Nieuwe verkiezingen zouden kunnen helpen.