Als je door Paramaribo of daarbuiten rijdt zie je regelmatig verlaten of overwoekerde percelen met bouwvallige huizen. Ze zijn  vaak onderdeel van een  boedel die maar niet verkocht kan  worden omdat er zoveel rechthebbenden zijn. Er zijn veel families die met dit vraagstuk te maken hebben. Voor mensen die wanhopig worden bij het oplossen van dit probleem geef ik enig inzicht in wat je moet verwachten  bij boedel verkoop.

Waarom kochten ouders onroerend goed op naam van minderjarige kinderen? De rechtsfiguur vruchtgebruik

Mijn moeder kocht na hard werken in 1963 een perceel van NV Cultuur Maatschappij Ma Retraite die deel uitmaakte van voormalig plantage Rainville.  Ze kocht het perceel waarop ze  later een huis liet bouwen op naam van ons  toen minderjarige kinderen met voorbehoud van levenslang vruchtgenot. Niemand had toen voorzien dat we voor de onafhankelijkheid van Suriname zouden migreren naar Nederland voor een beter bestaan. Het idee achter vruchtgebruik is dat de langstlevende echtgenoot verzorgd achterblijft. De Surinaamse praktijk laat zien dat kinderen hun de langstlevende ouder in het huis laten wonen, zonder dat er een aandeel opgeëist wordt. De figuur van vruchtgebruik is een vorm van bescherming voor de langstlevende ouder tegen kinderen die bij de dood van één echtgenoot om wat voor reden dan ook om hun aandeel vragen.[i]

Waarom is verkoop een probleem bij boedelverkoop

Families die met boedelverkoop zitten, hebben veelal geen financiële draagkracht  om allerlei documenten die een notaris moet opmaken te bekostigen. Het kan zijn dat er weinig bereidheid is om de kosten van de notaris mee te financieren omdat er geen vertrouwen is dat het rondkomt. Soms  is er onenigheid  over de verkoopprijs. Meestal is het probleem een lange lijst van rechthebbenden die in de loop van jaren is ontstaan,en die alsmaar langer wordt. Dit komt omdat als de ouders zijn overleden en er kinderen zijn voortgekomen uit hun huwelijk die ook zijn overleden of gescheiden, aanspraak maken op de boedel. Ex-echtgenoten, die opnieuw getrouwd zijn  dan nog steeds rechthebbenden, maar ook  hun nieuwe echtgenoten. Al die personen moeten toestemming geven middels een volmacht voor de scheiding en deling en verkoop.

Een boedelverkoop tot een goed einde brengen vergt oneindig veel geduld .

In 2014 dook ik met wijlen mijn zus in deze materie om uit te vinden hoe je dit moest aanpakken. We gingen een gesprek aan met een notaris in Nederland en juristen om een beeld te krijgen van wat er allemaal moest gebeuren.

Advocaat in Suriname

De eerste stap is via een Surinaamse advocaat een verzoekschrift indienen bij het kantongerecht in Suriname om te mogen verkopen. Hierin wordt een gemachtigde aangewezen  door de familie die de namens de rechthebbenden mag tekenen voor de scheiding en deling en overdracht. Hiertoe zijn dus machtigingen nodig van alle rechthebbenden. Deze worden dan ook in het verzoekschrift benoemd. In het vonnis  wijst de kantonrechter een boedelnotaris aan. Het  duurde bijna een jaar voordat het vonnis van de kantonrechter inzake toewijzing  van een boedelnotaris  er lag.

Notaris in Nederland en boedelnotaris in Suriname

De notaris in Nederland stelt een lijst op van de rechthebbenden in Nederland. Dit zijn alle kinderen, echtgenoten, ex-echtgenoten, kinderen uit huwelijken die stuk gelopen zijn. De notaris hier stelt de volmachten op die door de betreffende rechthebbende getekend moet worden. In geval van overlijden van een gezinslid, worden er erfrechtverklaringen gevraagd. Verder raadpleegt ze het testamentenregister om te zien of er testamenten zijn opgemaakt van overleden rechthebbenden. In de volmachten moet uitdrukkelijk worden opgenomen dat degene die door de familie  gemachtigd wordt, bevoegd is tot verkoop en tot scheiding en deling. Als scheiding en deling ontbreekt in de volmacht mag je nieuwe volmachten gaan opstellen en laten tekenen wat weer extra kosten met zich meebrengt. De door de kantonrechter aangewezen boedelnotaris in Suriname controleert  alle machtigingen van de rechthebbenden  die de notaris in Nederland  in beeld heeft gebracht.

Akte van (non)comparitie

Als alle benodigde volmachten er liggen,  stelt de boedelnotaris een datum vast waarop akte van comparitie getekend moet worden. Hij nodigt iedereen uit om bezwaren naar voren te brengen. Als je in Nederland woont, kun je iemand machtigen om je te vertegenwoordigen. De notaris stelt die volmacht op. Je moet die in Nederland laten legaliseren. Als er familieleden zijn die bezwaren hebben, stelt hij een akte van non comparitie op.

Complicaties

Als een broer of zus met Nederlandse nationaliteit  in Suriname is overleden moet een notaris in Suriname een verklaring van erfrecht opmaken van de overledene. De overlijdensakte van de broer die in Suriname was komen te overlijden was  in Nederland  nooit geregistreerd bij het bevolkingsregister in zijn woonplaats. Daar zat ik dan jaren later bij een ambtenaar om te vragen of de overlijdensakte uit Suriname alsnog kon worden ingeschreven. Na veel praten en uitleggen waarom  het nodig was toonde hij begrip en schreef de overlijdensakte in. Een gemeente moet tenslotte ook weten dat een ingezetene er niet meer is.

Rechthebbenden zijn onvindbaar of weigeren mee te werken

Het komt voor dat  er familieleden onvindbaar zijn of weigeren mee te werken. Om deze personen te vertegenwoordigen benoemd de rechter de zgn onzijdige personen. Dat zijn twee advocaten . Een  aan de zijde van de eisers en één aan de kant van de gedaagden die onvindbaar zijn. Bij de scheiding en deling wordt het bedrag waarop deze mensen recht op hebben bij verkoop gestort op rekening van die onzijdige personen. (de derdenrekening van hun betreffende advocatenkantoren).

Instellen taxatiecommissie door de kantonrechter

Na de comparitie dient de notaris een verzoekschrift in bij het kantongerecht om een taxatiecommissie in te stellen. Als er familie is, die onvindbaar is of weigerachtige deelgerechtigden  verzoekt de boedelnotaris   middels  brief met als onderliggende stukken (kopie vonnis van rechter aanwijzing boedelnotaris, kopie perceelkaart, kopieën verklaringen  van erfrecht , kopie  akte van comparitie) aan de kantonrechter om het instellen van een taxatiecommissie. De rechter benoemd dan drie taxateurs die elk moeten tekenen voor het door hen gezamenlijk opgestelde taxatierapport. Deze werken met een voorschot. Die moet meteen betaald worden. Het rapport wordt ingeleverd bij de kantonrechter. De boedelnotaris moet een kopie krijgen of opvragen bij het kantongerecht. Ook hier moet je opletten omdat ze kunnen vergeten om het op te halen wat in mijn geval gebeurde. Als je dit niet zelf in de gaten houdt, kun je soms eindeloos wachten . Het is van belang  om het taxatie rapport goed te lezen omdat er fouten in de berekening kunnen zitten van de algemene waarde van het onroerend goed. Als dat zo is, waar we mee te maken kregen, dan vraag je aan de hoofdtaxateur onderbouwd om een correctie.

Deviezencommissie

Tegelijkertijd moet er als je een niet ingezetene bent als gemachtigde  bij de verkoop toestemming vragen aan  de deviezencommissie als je de boedel aan een Surinaamse ingezetene overdraagt.

Opstellen akte van scheiding en deling

Als het taxatierapport er ligt, stelt de notaris de akte  van scheiding en deling op waaraan is vastgelegd op welk bedrag de deelgerechtigden recht op hebben. Deze akte  moet bij de rechter gepasseerd worden. Het onroerend goed wordt toebedeeld aan de persoon die door de familie  gemachtigd is en de verkoop kan door die persoon geschieden. In de akte staat ook de verdeling van de gelden van de rechthebbenden op basis van het taxatierapport.

Verkoop onroerend goed

Met de gepasseerde  akte van scheiding en deling kan de gemachtigde van de familie overgaan tot verkoop indien er een koper is gevonden. Dan is de laatste stap het opstellen van de overdrachtsakte  door de notaris  die  getekend wordt door de koper. De notaris laat de akte inschrijven bij de hypotheekbewaarder. Voor het tekenen heeft de koper het bedrag overgemaakt naar de verkoper in Nederland. Als verkoper is het niet noodzakelijk om bij de comparitie of de overdracht in Suriname te zijn. Een vertrouwenspersoon kan gemachtigd worden door de gemachtigde in Nederland. Dan is er een einde gekomen aan een enerverend proces van boedelverkoop vanuit Nederland. \Al met al een proces van 4 jaar.

 

[i] Veira, M. A. (2006) : Een vergelijking van de positie van de langstlevende echtgenoot in het Marron-erfrecht met de positie van de langstlevende in het Caraïbisch en het Surinaams erfrecht, p. 35.